Yangi yil o‘zi bilan yaxshiroq kelajak uchun umid olib keladi — eng bo’lmaganda shunday. Ammo venchur kapital olamida hech narsa aniq emas. Financial Times xabariga ko‘ra, AQShdagi kompaniyalar soni keskin kamaymoqda, chunki xavfdan qochadigan institutsional investorlar o‘z mablag‘larini faqat Silicon Valleydagi eng yirik nomlarga yo‘naltirmoqda. Hozirda AI yagona muhim yo‘nalish bo‘lib kelmoqda va bu yaqin kelajakda o‘zgaradigan ko‘rinmayapti. Ammo yangi yil endigina boshlandi, ehtimol o‘zgarish uchun turtki ham endigina boshlandi.
Bir nechta venchur kapitalistlardan joriy yil uchun prognozlari — yaxshi, yomon va kutilmagan jihatlar haqida fikrlari o’rganildi.
2025-yil uchun yaxshi va yomon venchur prognozlaringiz qanday?
Nekeshia Woods, Parkway Venture Capital boshqaruvchi hamkori
Yaxshi tomonlari: Badavlat shaxslar fiksatsiyalangan daromad va naqd ekvivalentlar bo‘yicha daromad kutilmalarini pasaytirar ekan, ular yuqori daromad uchun xususiy bozorlarga faolroq investitsiya qilishni boshlaydilar. Ushbu kanal 2033-yilga kelib xususiy bozorlarga 7 trillion dollardan ortiq sarmoya kiritishi kutilmoqda. Ushbu kutilayotgan kapital oqimiga javoban, yirik boylik va aktivlarni boshqarish tashkilotlari venchur kapitalni xususiy bozor takliflari orasida farqlovchi strategiya sifatida qo‘llashni boshladilar. Ushbu institutlar venchur kapitalni eng yaxshi bitimlarga kirish imkoniyati sifatida taklif qilib, xususiy bozorlar uchun 7 trillion dollarlik yangi oqimlardan o‘z ulushlarini olishga harakat qilmoqda. Fond menejerlari bir vaqtning o‘zida ushbu institutlar bilan hamkorlik qilib, ularning fondlari uchun yangi, barqaror va uzoq muddatli kapital manbalariga kirish imkoniyatini yaratadi.
Yana bir yaxshi jihati: Biz AI sohasida konsolidatsiyani, asosan, sotib olish orqali ko‘rishni kutmoqdamiz, xususan, katta til modellari kabi AI commodity (ommaviy mahsulot) ga aylanishi mumkin bo‘lgan sohalarda. AI kompaniyalari orasida o‘z sohasida yetakchilikka erishadiganlari yangi bozor segmentlarini ochib, proprietary ma’lumotlar (eksklyuziv ma’lumotlar)ga egalik qiladi.
Gabby Cazeau, Harlem Capital hamkori
Yaxshi tomonlari: IPO bozori to‘liq qayta ochiladi va biz yirik IPO’lar orqali juda zarur bo‘lgan likvidlikni ko‘ramiz. Bu barchaga foyda keltiradi. Erta bosqichdagi investitsiya sur’atlari ham oshadi, balki 2021-yildagi darajaga yetmas, ammo albatta 2022-2024 yillardagi ko‘rsatkichlardan yuqori bo‘ladi. 2025-yil venchur kapital uchun muhim yil bo‘lishi va umid qilamizki, bu keyingi bozor o‘sishining rasmiy boshlanishi bo‘ladi.
Yomon tomonlari: 2025-yil AI startaplari uchun “hal qiluvchi” yil bo‘ladi. Ayniqsa, korxonalarga mahsulot sotayotgan AI startaplari uchun. Ko‘plab AI startaplari tez sur’atda o‘sdi, ammo hali ham “eksperimental” bosqichda qolmoqda va ular innovatsiya budjetlari hisobiga yashamoqda, ammo asosiy dasturiy ta’minot xarajatlarining bir qismiga aylanmagan. Ko‘pchilik ushbu o‘tishni amalga oshira olmaydi va churn (mijoz yo‘qotish) hamda sekin o‘sish natijasida ko‘plab startaplar muammoga duch keladi.
Triin Linamagi, Sie Ventures asoschisi va hamkori
Yaxshi tomonlari: Yakka GPlar (general partnerlar) va angel fondlarining paydo bo‘lishi venchur kapital ekotizimi uchun zarur bo‘lgan o‘zgarish sifatida erta bosqichdagi kompaniyalarga ko‘proq investitsiyalar olib keladi.
Biz yanada ixtisoslashgan va aniq belgilangan investitsiya yondashuvlarini ko‘ramiz, bunda sanoat bo‘yicha maxsus bilimga ega investorlar asoschilarga haqiqiy qiymat qo‘shadi. Bu o‘zgarish nafaqat startaplar uchun foydali, balki investorlar uchun ham yaxshiroq daromad keltirishi mumkin. Kapitalning turli asoschilarga ega jamoalarga ajratilishi davom etadi, xususan barqarorlik va sog‘liqni saqlash sohalarida, bu yerda turli fikrlar innovatsiya va ta’sirni oshirishi mumkin.
Yomon tomonlari: Bozor sharoitlari qiyin bo‘lib qolayotgani sababli M&A (qo‘shib olish va birlashish) yoki IPO faoliyati 2025-yil oxirigacha sezilarli darajada bo‘lishi ehtimoldan yiroq. Cheklangan sheriklar (LP) yangi fondlarga sarmoya kiritishdan avval kapital daromadlarini oshirish bo‘yicha yaxshilanishlarni kutib, ehtiyotkor bo‘lib qoladilar.
Michael Basch, Atento Capital asoschisi va bosh hamkori
Yaxshi tomonlari: IPO va M&A bozorlari ochilishi bilan LPlar uchun uzoq kutilgan likvidlik ta’minlanadi. Ko‘proq fondlar va kompaniyalar ikkinchi darajali sotuvlarni amalga oshiradi. O‘zini oqlamagan, lekin daromad keltiruvchi “zombi kompaniyalar”ning qiymatlari aniqroq baholanib, ular xususiy kapitalga asosiy narxlarda sotiladi. Shuningdek, ortiqcha to‘yib ketgan sohalarda, masalan, GLP-1s (diabetes va vazn yo‘qotish uchun dori vositalari) konsolidatsiya va birlashish jarayonlari bo‘ladi.
Yomon tomonlari: Unicornlar (1 milliard dollardan ortiq baholangan startaplar) baholarining pasayishi davom etadi, bu esa bozor hajmi va o‘sish kutilmalarining qayta ko‘rib chiqilishi bilan bog‘liq.
Austin Clements, Slauson & Co boshqaruvchi hamkori
Yaxshi tomonlari: Service Titan muvaffaqiyatidan so‘ng IPO bozori va xususiy kompaniyalar uchun M&A faoliyati qayta ochiladi. Ushbu daromadlarni amalga oshirish ko‘plab venchur kapital fondlarining LPlari uchun likvidlikni oshiradi. Bu esa LPlarning yangi fondlarga, avvalgi yillarga nisbatan ko‘proq mablag‘ ajratishiga olib keladi.
Yomon tomonlari: LPlar oldingi sikl davomida ko‘plab intizomsiz xatti-harakatlarni ko‘rgani uchun yangi fond menejerlariga sarmoya kiritishga ehtiyotkorlik bilan yondashadi. Bu esa eng innovatsion strategiyalarni moliyalashtirishni qiyinlashtiradi.
Qaysi trendlar davom etadi? Qaysilari yo‘qoladi?
Woods
Davom etadi: Dealmaking hali ham “dry powder” (sarmoyaga tayyor pul)ga ega investorlar uchun qulay bo‘lib qoladi. Investorlar mahsulotlarni foydalanuvchilar soni asosida baholashdan uzoqlashib, daromadlar, mijozlar bazasi va xarajatlarga e’tibor qaratadi. Investitsiya sur’ati investorlar uchun qulay sharoitda davom etadi. Venchur firmalar oxirgi bir necha yillarda kuzatilgan hayajonli sarmoya tempiga qaytmasdan, muvozanatli yondashuvni saqlaydi.
Yo‘qoladi: IPO faoliyatining istiqboli mo‘tadil ijobiydir. Yaqinda pul oqimlari tugagan, lekin omon qolgan kompaniyalar baholarini bozor sharoitlariga moslashtirgan. Texnologiya sohasidagi ba’zi kompaniyalar IPO uchun tayyor.
Cazeau
Davom etadi: Kichik jamoalar katta daromad ko‘rsatishadi. 1-3 kishidan iborat jamoalar AI vositalari yordamida $2 milliondan ortiq ARR (yillik takrorlanadigan daromad) ko‘rsatmoqda. Bu o‘sish sur’atlari ilgari kuzatilmagan edi.
Shuningdek, reskilling (qayta ko‘nikma o‘rgatish) sohasiga investitsiyalar kuchayadi, masalan, malakali ishchilar, ishlab chiqarish, mehmondo‘stlik va sog‘liqni saqlash kabi sohalarda.
Linamagi
Davom etadi: AI o‘z o‘rnini mustahkam egalladi va bu tendensiya kuchayishda davom etadi. AI qaror qabul qilishni yaxshilash, bitimlarni topish va operatsiyalarni soddalashtirishga imkon beradi, lekin asoschilar jamoalarini baholashda insoniy sezgi va tajriba hali ham muhim bo‘lib qoladi.
Yo‘qoladi: “Spray-and-pray” yondashuvi. Bitimlar soni kamayadi, lekin investorlar tomonidan katta e’tibor va qiymat qo‘shiladi. Bu o‘sish narxi har qanday narxda strategiyasining tugashini bildiradi.
Basch
Davom etadi: AI sohasida g‘oliblar ro‘yxati investorlar diqqatini jalb qilishda davom etadi. Kapital bozorlarida ehtiyotkor yondashuv saqlanadi.
Clements
Yo‘qoladi: Oldingi siklda investorlar ko‘proq enterprise SaaS kompaniyalariga e’tibor qaratgan edi, lekin 2025-yilda iste’molchi texnologiyalari yana tiklanadi, chunki AI iste’molchilar uchun ilgari mumkin bo‘lmagan yangi ilovalarni yaratmoqda.
2025-yilda venchur va startaplar dunyosida kutilmagan nima bo‘lishi mumkin?
- Cazeau: Ba’zi taniqli unicornlar birlashishi yoki yopilishi mumkin, chunki ularning o‘sish sur’ati davom etishga yetarli emas.
- Linamagi: Iqlim bilan bog‘liq katta falokat, geosiyosiy mojaro yoki iqtisodiy zarba startap va venchur kapital landshaftini tubdan o‘zgartirishi mumkin.
- Basch: AI dasturlarining ommaviylashishi sababli qattiq texnologiyalar (biotexnologiya, apparat, chuqur texnologiyalar) bo‘yicha venchur sarmoyalarining sezilarli o‘sishi kuzatiladi.
- Clements: OpenAI Microsoft tomonidan sotib olinishi uchun tijorat tashkilotiga aylanishi va bu eng katta sotib olish bo‘lishi mumkin.
