Katta baholar har doim ham yaxshi emas: So‘nggi yillarda Silikon vodiysidagi venchur sarmoyaviy muhitdan o‘rganilgan saboq
So‘nggi yillarda Silikon vodiysi venchur sarmoyalari bozori ko‘p startaplarga faoliyatlari isbotlangan va daromad keltirayotgan bizneslar bo‘lmasidan oldin juda katta miqdorda mablag‘ jalb qilish imkoniyatini berdi. Bu esa ko‘plab startaplarni kelajakda qiyinchiliklarga duchor qildi, deydi Hustle Fund asoschilaridan biri Elizabeth Yin.
“Katta bahoga o‘sish juda qiyin, bu esa navbatdagi investitsion bosqichda yuqori talablar qo‘yilishiga olib keladi,” dedi Yin. Unga ko‘ra, har bir dastlabki sarmoya bosqichi uchun biznes o‘sishi o‘tgan bosqichdagi bahodan ikki yoki uch barobar yuqori bahoga ega bo‘lishini asoslashi kerak. Shu sababli, dastlabki bosqichlardagi baho “realistik darajada, biznesning haqiqiy o‘sishiga mos kelishi kerak, chunki bu sizni albatta ta’qib qiladi,” deya tushuntiradi Yin.
Agar kompaniya belgilangan baland bahoga erishmasa, bu xodimlarning qimmatli kadrlarini yo‘qotish xavfini tug‘diradi, deydi Renegade Partners asoschilaridan biri Renata Quintini.
Ko‘pgina startaplar xodimlariga aksiyalar yoki ba’zida aksiyalarni sotib olish imkonini beruvchi opsiyalar berishadi. Xodimlar startaplarga, odatda, kompaniya rivojlanishida ulushga ega bo‘lish imkoniyati uchun kelishadi. Agar aksiyalar qiymati vaqt o‘tishi bilan o‘smasa, bu xodimlarning motivatsiyasini susaytirishi mumkin, deya ogohlantiradi Quintini.
Greylock hamkori Corinne Riley yaxshi investitsiya jalb qilish usuli sifatida “aniq jarayonni” yaratishni maslahat beradi. “Bir necha oy davom etadigan muzokaralar o‘tkazmasdan aniq qanday mablag‘ni jalb qilishni rejalashtirayotganingizni bilishingiz kerak,” deydi u.
Quintini asoschilarga qandaydir miqdor va baholar uchun ko‘rsatiladigan oraliqlarni belgilashni maslahat beradi. Buning uchun asoschi ko‘proq vaqtni axborot yig‘ish bosqichiga sarflashi kerak. Ular bozorda qanday tendentsiyalar mavjudligini, o‘z sohasi uchun tegishli ko‘rsatkichlarni yaxshi bilishi lozim. Bundan tashqari, qancha ulushni sotish va keyingi bosqichda qanday darajada ulushga ega bo‘lishlarini ehtiyotkorlik bilan hisoblab chiqishlari kerak.
Agar asoschi kichikroq ulushni – odatdagi 20% emas, balki 10% ni sotmoqchi bo‘lsa, ular bu fikrni qo‘llab-quvvatlaydigan sarmoyadorlarni topishi kerak. Ko‘plab firmalar kichik ulushlarni ko‘rib chiqmaydi, chunki ular katta daromad olish imkoniyatini kamaytiradi.
Muzokara jarayonida juda ko‘p narsani kam ulushga sotmoqchi bo‘lsangiz, “sizda haqiqatan ham ajoyib biznes va katta farq qiladigan kompaniya bo‘lishi kerak; aks holda, siz venchur kapitalchilarni bu fikrdan qaytarib yuborasiz,” deydi Quintini.
Agar sarmoyadorlar tomonidan boshqa takliflardan ancha yuqori baho bilan shartnoma kiritilsa, asoschilar shartnoma tafsilotlarini diqqat bilan ko‘rib chiqishlari kerak. Ba’zi venchur kapital firmalari o‘zlariga katta qudrat beruvchi shartnomalarni tuzishadi, bu esa keyingi bosqichlarda boshqa sarmoyadorlarni jalb qilishga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Y Combinator venchur kapitalchilar tomonidan qabul qilingan standart shartlarni o‘z ichiga olgan namunaviy shartnomani taklif qiladi, bu huquq, ovoz berish huquqlari va boshqaruv kengashi o‘rinlariga tegishli.
“Men o‘z startap asoschilarimning ba’zilari, ayniqsa xalqaro kompaniyalar, turli xil shartnoma shartlari bilan duch kelganini ko‘rdim,” deydi Yin. Masalan, venchur kapitalchilar bir nechta kengash o‘rinlariga ega bo‘lishni xohlashadi yoki “1x”dan yuqori likvidatsiya imtiyozlari kabi nostandart talablarni qo‘yishadi.
Asoschilar nafaqat mablag‘ miqdori va baholar, balki boshqaruv kengashining tarkibi kabi masalalarda ham muzokaralar o‘tkazishga tayyor bo‘lishlari kerak. Qabul qilinadigan shartlar kompaniyangizga va kelajakdagi baholariga uzoq muddatli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
“Asoschilarimizga juda nostandart shartlarni rad etishni maslahat beraman. Ba’zida boshqa variantlar bo‘lmasa, ularni qabul qilishga to‘g‘ri keladi, ammo bu holat kelajakda yechish juda qiyin,” deydi Yin.
