Porterning besh kuch tahlili (Porter’s Five Forces Analysis) – bu sanoatdagi raqobat kuchlarini tahlil qilish orqali uning jozibadorligi va rentabelligini tushunishga yordam beradigan strategik rejalashtirish vositasidir. Ushbu model professor Maykl Porter tomonidan ishlab chiqilgan va kompaniya rahbarlariga sanoatdagi raqobat muhitini tahlil qilish va strategik qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Porterning Besh Kuch Tahlili quyidagi besh kuchni o‘z ichiga oladi: Raqobatbardosh raqobat, yangi ishtirokchilarning tahdidi, o‘rinbosar mahsulotlar tahdidi, xaridorlarning savdolashish kuchi va yetkazib beruvchilarning savdolashish kuchi.
Porterning besh kuchlari
- Raqobatbardosh raqobat (Competitive Rivalry)
- Tavsif: Sanoat ichidagi raqobatbardosh raqobat darajasi. Bu kuch kompaniyalar orasidagi raqobatning intensivligini belgilaydi.
- Omillar: Raqobatchilar soni, sanoat o‘sishi, mahsulotlarning farqlanishi, o‘rinbosarlarning mavjudligi.
- Natija: Yuqori raqobat kompaniyaning rentabelligini pasaytirishi mumkin, chunki narxlar tushiriladi va xarajatlar oshadi.
- Yangi ishtirokchilarning tahdidi (Threat of New Entrants)
- Tavsif: Yangi kompaniyalarning sanoatga kirish imkoniyatlari va tahdidlari.
- Omillar: Kirish to‘siqlari (kapital talablar, regulyativ talablar, texnologik ustunlik), brend sadoqati, iqtisodiy o‘lcham afzalliklari.
- Natija: Yuqori kirish to‘siqlari yangi raqobatchilarni kirishdan to‘sadi va sanoatni jozibador qiladi.
- O‘rinbosar mahsulotlar tahdidi (Threat of Substitutes)
- Tavsif: Sanoat mahsulotlariga o‘rinbosar bo‘lishi mumkin bo‘lgan boshqa mahsulotlarning tahdidi.
- Omillar: O‘rinbosar mahsulotlarning mavjudligi, o‘rinbosar mahsulotlarning sifati va narxi.
- Natija: O‘rinbosar mahsulotlar tahdidi yuqori bo‘lsa, bu sanoatning rentabelligini pasaytirishi mumkin.
- Xaridorlarning savdolashish kuch (Bargaining Power of Buyers)
- Tavsif: Xaridorlarning narxlarni pasaytirish yoki sifatni yaxshilash uchun savdolashish imkoniyati.
- Omillar: Xaridorlar soni, xaridorlarning sotib olish hajmi, mahsulotlarning farqlanishi, xarajat o‘zgarishlari.
- Natija: Xaridorlarning savdolashish kuchi yuqori bo‘lsa, bu kompaniyaning narx siyosatini va rentabelligini pasaytirishi mumkin.
- Yetkazib beruvchilarning savdolashish kuch (Bargaining Power of Suppliers)
- Tavsif: Yetkazib beruvchilarning narxlarni oshirish yoki xizmatlarni kamaytirish orqali kompaniyaga ta’sir qilish imkoniyati.
- Omillar: Yetkazib beruvchilar soni, yetkazib beruvchilarning o‘ziga xosligi, almashtirish imkoniyatlari.
- Natija: Yetkazib beruvchilarning savdolashish kuchi yuqori bo‘lsa, bu kompaniyaning xarajatlarini oshirishi va rentabelligini pasaytirishi mumkin.
Porterning besh kuch tahlilini qanday qo‘llash
- Sanoatni aniqlash: Tahlil qilish kerak bo‘lgan sanoatni aniqlang.
- Har bir kuchni tahlil qilish: Har bir kuchni alohida tahlil qiling va uning sanoatga qanday ta’sir qilishini aniqlang.
- Ma’lumotlarni yig‘ish: Har bir kuch uchun kerakli ma’lumotlarni yig‘ing va tahlil qiling.
- Strategiyalarni ishlab chiqish: Tahlil natijalariga asoslanib, raqobatbardosh strategiyalarni ishlab chiqing va ularni amalga oshiring.
Yakun
Porterning Besh Kuch Tahlili kompaniya rahbarlariga sanoatdagi raqobat kuchlarini tushunish va strategik qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Ushbu tahlil orqali kompaniya sanoatning jozibadorligini baholash, raqobat ustunligini aniqlash va muvaffaqiyatli strategiyalar ishlab chiqish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Porterning Besh Kuch Tahlili – bu sizning kompaniyangizni yangi cho‘qqilarga olib chiqadigan kuchli vositadir. Har bir kuchni tahlil qilish orqali siz sanoatning jozibadorligini tushunasiz va muvaffaqiyatli strategiyalarni ishlab chiqishingiz mumkin. Bu tahlil sizga raqobat ustunligini aniqlash va bozorni zabt etish imkoniyatini beradi. Strategik rejalashtirishda dadil qadam tashlang va har bir qarorda muvaffaqiyat sari yo‘nalish oling!
