Startaplarning qiymatini aniqlash investorlar va asoschilar uchun muhim jarayondir. Qiymatni belgilash orqali kompaniyaning hozirgi holati va kelajakdagi potensiali baholanadi. Quyida startaplarning qiymatini belgilashda keng qo‘llaniladigan usullar keltirilgan:
1. Comparable Company Analysis (CCA)
Comparable Company Analysis (CCA) – bu startapning qiymatini o‘xshash kompaniyalar bilan solishtirish orqali aniqlash usulidir. Ushbu usulda o‘xshash kompaniyalarning moliyaviy ko‘rsatkichlari va bozordagi baholari tahlil qilinadi.
Qanday ishlaydi:
- O‘xshash kompaniyalarni tanlash: O‘xshash kompaniyalarni aniqlash va ularning moliyaviy ko‘rsatkichlarini yig‘ish.
- Moliyaviy ko‘rsatkichlarni solishtirish: O‘xshash kompaniyalarning ko‘rsatkichlarini tahlil qilish va startapning ko‘rsatkichlari bilan solishtirish.
- Multiplikatorlarni qo‘llash: O‘xshash kompaniyalar bozor bahosi va moliyaviy ko‘rsatkichlari asosida multiplikatorlarni qo‘llash. Misol uchun, Price-to-Earnings (P/E) koeffitsienti.
Misol:
Agar o‘xshash kompaniyalarning P/E koeffitsienti 15 bo‘lsa va startapning yillik daromadi 1 million dollar bo‘lsa, startapning qiymati 15 million dollar bo‘lishi mumkin (1 million x 15).
2. Pre-Money and Post-Money Valuation
Pre-Money and Post-Money Valuation – bu startapning tashqi mablag‘ jalb qilinishidan oldin va keyin qiymatini aniqlash usulidir.
Qanday ishlaydi:
- Pre-Money Valuation: Tashqi mablag‘ jalb qilinishidan oldin kompaniyaning qiymatini aniqlash.
- Investment Amount: Sarmoyador tomonidan kiritiladigan mablag‘ miqdorini aniqlash.
- Post-Money Valuation: Tashqi mablag‘ jalb qilingandan so‘ng kompaniyaning qiymatini aniqlash (Pre-Money Valuation + Investment Amount).
Misol:
Agar startapning pre-money valuationi 5 million dollar bo‘lsa va sarmoyador 2 million dollar sarmoya kiritsa, post-money valuation 7 million dollar bo‘ladi (5 million + 2 million).
3. Discounted Cash Flow (DCF)
Discounted Cash Flow (DCF) – bu startapning kelajakdagi kutilayotgan naqd pul oqimlarini hozirgi qiymatga diskontlash orqali qiymatini aniqlash usulidir.
Qanday ishlaydi:
- Kelajakdagi naqd pul oqimlarini prognozlash: Startapning kelajakdagi naqd pul oqimlarini prognozlash.
- Diskont stavkasini aniqlash: Diskont stavkasini aniqlash, bu ko‘rsatkich investorlarning talab qiladigan daromad darajasini ifodalaydi.
- Hozirgi qiymatni hisoblash: Kelajakdagi naqd pul oqimlarini hozirgi qiymatga diskontlash.
Misol:
Agar startapning kelajakdagi besh yillik kutilayotgan naqd pul oqimi har yili 1 million dollar bo‘lsa va diskont stavkasi 10% bo‘lsa, hozirgi qiymatni hisoblash uchun har bir yillik oqimni diskontlash va ularni qo‘shish kerak.
Yakun
Startaplarning qiymatini aniqlash investorlar va asoschilar uchun muhim jarayondir. Qiymatni belgilash orqali kompaniyaning hozirgi holati va kelajakdagi potensiali baholanadi. Comparable Company Analysis (CCA), Pre-Money and Post-Money Valuation va Discounted Cash Flow (DCF) kabi usullar startaplarning qiymatini aniqlashda keng qo‘llaniladi. Har bir usul o‘ziga xos yondashuv va hisob-kitoblarni o‘z ichiga oladi, bu esa startaplarning haqiqiy qiymatini aniq belgilashga yordam beradi.
Qiymatni aniqlash – bu startapingizni muvaffaqiyatga olib boradigan muhim qadamdir. Har bir usulni chuqur o‘rganing, hisob-kitoblarni aniq bajaring va startapingizning haqiqiy qiymatini aniqlang. Har bir qadamda muvaffaqiyat sari dadil qadam tashlang!
